Ümumi (9 illik) orta təhsil bazasında kolleclərə tələbə qəbulu elan edilib.

Prezident İlham Əliyev ali təhsildə yeni məzmunlu təhsil proqramlarının əhatə dairəsinin genişləndirilməsi və maliyyələşdirilməsi barədə Sərəncam imzalayıb.

Bakıvaxtı.az xəbər verir ki, Sərəncamda qeyd edilir ki, Azərbaycan Prezidentinin 2022-ci il 22 iyul tarixli 3378 nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının 2022‒2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nda ali təhsil sisteminin məzmun və keyfiyyət göstəricilərinin müasirləşməsi məqsədilə ali təhsildə tətbiq olunan yeni məzmunlu proqramların əhatə dairəsinin və keyfiyyətinin artırılması üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub.

Bu baxımdan, ali təhsildə tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məqsədilə yaradılmış və 2014-cü ildən fəaliyyətə başlayan SABAH proqramı çərçivəsində ali təhsil sistemində yeni məzmunlu proqramların tətbiqi təcrübəsi özünü doğruldur. Bu proqram çərçivəsində tədrisin mütərəqqi forma və metodlarının tətbiqi, ixtisas üzrə kompetensiyalara tam yiyələnmənin təmin olunması, dərinləşdirilmiş xarici dil tədrisi, tələbələrə əlavə təqaüd verilməsi, onların xarici mübadilə proqramlarında iştirakı imkanlarının artırılması, tələbəyönümlü tədrisin və tədrisdənkənar fəaliyyətin təşkili kimi üstünlüklər gənclərin ali təhsilin yeni məzmunlu təhsil proqramlarına marağını daha da artırıb.

Sərəncamla ali təhsil sistemində kəmiyyət əsaslı maliyyələşdirmədən keyfiyyət əsaslı maliyyələşdirməyə keçidin təmin olunması və maliyyələşdirmə mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə qərara alınır:

- SABAH proqramının əhatə dairəsi 2025‒2026-cı tədris ilindən başlayaraq mərhələlərlə 2028-ci ilədək genişləndirilsin.

- SABAH proqramı ilə təhsil alan tələbələrin təhsil xərclərinin maliyyələşdirilməsi müvafiq illərin dövlət büdcəsində Azərbaycan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi üçün nəzərdə tutulmuş məqsədli vəsaitlər hesabına təmin edilsin.

- Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.

- Azərbaycan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi:

- mülkiyyət formasından asılı olmayaraq, ali təhsil müəssisələrində SABAH proqramının təşkili ilə bağlı tələbləri müəyyən etsin;

- hər növbəti tədris ili üçün SABAH proqramı təşkil ediləcək ali təhsil müəssisələrinin siyahısını, təhsilalanların sayını, hər bir təhsilalana düşən illik təhsil xərcinin miqdarını və ilkin mərhələdə tədrisin təşkili ilə bağlı digər xərclərin (yeni məzmunlu təhsil proqramlarının hazırlanması, tədris infrastrukturunun və maddi-texniki bazanın formalaşdırılması və s.) maliyyələşdirilməsi üçün tələb olunan vəsaitin həcmini Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi ilə razılaşdırmaqla müəyyən etsin.

Bakıda keçirilən COP29 çərçivəsində noyabrın 13-də Heydər Əliyev Fondunun Azərbaycana həsr olunan yeni nəşri təqdim edilib.

“Qafqazinfo” xəbər verir ki, “Azərbaycan. Təbiətin sehrində” (Azerbaijan. Inspired by Nature) kitabı Heydər Əliyev Fondu tərəfindən həyata keçirilən layihə çərçivəsində nəşr olunub.

Layihənin ideya müəllifi Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva, layihə rəhbəri Prezidentin köməkçisi Anar Ələkbərovdur.

Təqdimat mərasimində Prezidentin köməkçisi Anar Ələkbərov, Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva, Bakı Media Mərkəzinin rəhbəri Arzu Əliyeva, ICESCO-nun Baş direktoru Salim bin Məhəmməd Əl-Malik, İşa Xeyriyyə Fondunun təsisçisi, məşhur hindistanlı yoqin Sadhquru (Caqqi Vasudev) və başqaları iştirak ediblər.

Tədbirdə bildirilib ki, nəşrin COP29 günlərində təqdimatı təsadüfi deyil. Burada Azərbaycanın füsunkar təbiəti, flora və faunasına dair fotoşəkillər, müvafiq məlumatlar yer alıb. Kitab oxucuları Azərbaycanın ecazkar təbiəti ilə tanış etməklə yanaşı, bu zənginliyin əhəmiyyətini, onun qorunub saxlanılmasının vacibliyini gündəmə gətirir.

2020-ci ildən start götürən genişmiqyaslı layihə çərçivəsində çəkilən yüzlərlə foto arasında unikal kadrlarla yanaşı, nadir heyvan, quş və bitki növlərini də görmək olar. Layihə Azərbaycan təbiətinin müxtəlifliyini təsvir edərək ölkənin bütün regionlarını, milli parklar və qoruqlarını əhatə edib. Layihə üzrə videoçəkilişlər aparılıb, videoçarxlar və sənədli film hazırlanıb. Təqdimat zamanı sənədli filmin treyleri nümayiş olunub.

Tədbirdə çıxış edən Leyla Əliyeva kitabın hər kəsi təbiəti sevməyə və onu qorumağa səslədiyini bildirərək deyib: "Dünyada təbiət qədər dəyərli heç nə yoxdur. Biz hava ilə nəfəs alırıq. Susuz üç gün də yaşaya bilmərik. Torpaqdan, ağaclardan enerji alırıq, onunla qidalanırıq. Təəssüf ki, gün ərzində insan bunun haqqında çox az düşünür. İnanıram ki, bu kitabda toplanmış şəkillər Azərbaycanın gözəlliklərini təqdim edəcək, insanlara təbiəti sevməyi və qorumağı bir daha xatırladacaq. Atalarımız demişkən: "Gəzməzsən, bilməzsən". Hamıya Vətənimizi gəzməyə daha çox vaxt ayırmağı arzu edirəm. Mən bu möhtəşəm iş üçün bütün komandaya təşəkkürümü bildirmək istəyirəm və Lerikdə birlikdə keçirdiyimiz günləri heç zaman unutmayacağam. Bu kitab bizi təbiəti sevməyə və qorumağa çağırır. Təbiət bizə həyat bəxş edir, biz də onu sevməyi öyrənək".

Layihənin fotoqraflarından biri Aleksey Lyokin çəkilişlər zamanı fotoqraflar qrupunun ölkəmizin bütün guşələrinə səfər etdiyini, çəkilişlər apardığını, bütün rayonların nadir təbiəti ilə tanış olduğunu bildirib. Qeyd olunub ki, çəkilişlər təbiətin bütün gözəlliyini maksimum dərəcədə göstərmək üçün ilin bütün fəsillərində aparılıb.

"Layihə zamanı heyvanların həyatı, kiçik dostlarımızın ehtiyac duyduğu xoş münasibət haqqında daha ətraflı məlumat əldə etdik. Məsələn, Şirvan Milli Parkının ərazisində yaşayan ceyranlar dəniz suyu içməyə uyğunlaşıblar. Bunu izləmək, sadəcə, təəccüb doğurdu. Biz bütün il boyu Azərbaycanda flaminqo çəkmək imkanını əldə etmişik. Miqrasiya yolu ölkə ərazisindən keçdiyi üçün onları Abşeron, Şirvan, Qızılağac və Ağgöl milli parklarında müşahidə etmək olar. Biz Azərbaycan ərazisindən, xüsusən Beşbarmaq dağının yerləşdiyi yerdən uçan çox sayda quşlar müşahidə edə bildik.

İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə - Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda çəkilişlər zamanı qeyri-adi hisslər yaşadıq. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun gözəlliyi göz oxşayır. Kəlbəcərdə yerləşən İstisu bulağı və Şuşadakı Çətir şəlaləsi möhtəşəmdir. Kəlbəcərdəki bazalt qayaları diqqəti cəlb edir”, - deyən A.Lyokin ən qədim yaşayış məskənlərindən biri sayılan Azıx mağarasında aparılan çəkilişləri də vurğulayıb. Bu yerlərdə sözlə ifadə edə bilməyəcəyimiz qədər inanılmaz duyğular yaşadıqlarını, bütün bu duyğuların filmdə əksini tapdığını deyib.

İşa Xeyriyyə Fondunun təsisçisi, məşhur hindistanlı yoqin Sadhquru (Caqqi Vasudev) təbiət və onun elementlərinin sıx əlaqəsindən, iqlim dəyişmələri nəticəsində baş verən dəyişikliklərdən danışıb. O, bəşər övladının evi olan təbiətin ayrı-ayrı komponentlərinin bir-birilə vəhdətindən bəhs edərək onları qorumağın vacibliyini vurğulayıb.

Sonra Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyeva “Azərbaycan. Təbiətin sehrində” nəşrinin ilk nümunələrini ICESCO-nun Baş direktoru Salim bin Məhəmməd Əl-Malik və İşa Xeyriyyə Fondunun təsisçisi, məşhur hindistanlı yoqin Sadhquruya (Caqqi Vasudev) təqdim edib.

Qonaqlar nəşrdən zövq aldıqlarını qeyd ediblər.

Sonda xatirə şəkli çəkdirilib.

Mediator Şamil Paşayevin mediasiya ilə bağlı məqaləsini təqdim edirik.

Mediasiya mübahisələrin, anlaşılmazlıqların alternativ həll yollarını axtarıb tapan prosesdir. Mediasiya institut kimi çox gəncdir. Azərbaycanda mediasiyanın tətbiq edilməsi 2019-cu ildən başlayıb. Qısa izah etsək, mediasiya mübahisələrin alternativ həlli yolu, yəni anlaşılmazlıqların məhkəməyə qədər həll edilməsini nəzərdə tutan prosesdir. Yəni, məhkəmələr mübahisələrin klassik həlli yoludursa, mediasiya alternativ, məhkəməyə qədərki həll yoludur.

Hüquq zərurətdən doğur, insan anlaşılmazlığını daha rahat və asan həll etmək üçün də hüququn əlçatanlığını arzulayır.

Mediasiya necə yaranıb?

Mediasiya - mübahisələrin alternativ həlli anqlo-sakson hüquq sistemindən istifadə edən ölkələrdə tətbiq edilib. Harvard Universiteti hüquq fakültəsinin dekanı Frank Sander 1976-cı ildə “Ədalətin gələcəyinə dair perespektivlər" məqaləsində mübahisələrin məhkəmədən kənar həllinin mümkünlüyü barədə yazırdı. O, məqaləsində mübahisələrin məhkəmədən kənar həlli üçün vasitəçilərdən istifadə edilməsindən söz açmışdı.

ABŞ-da bu istiqamətdə ilk addımlar 60-cı illərdə atılsa da, 80-ci illərdən başlayaraq mediasiya proseslərinə daha çox diqqət yetirilməsinə başlanıldı.

İngiltərədə mediasiya institutu 40 ilə yaxındır, fəaliyyət göstərir və inkişaf edir. Avropa ölkələri 2000-ci illərdən, Türkiyə isə 2012-ci ildən mübahisələrin alternativ həll yolundan istifadə edir. İlkin olaraq, akademik çevrələrdə müzakirə edilən mediasiyanın daha sonra tətbiqinə başlanıldı.

Mediasiya klassik məhkəmə ilə müqayisədə çox gəncdir, lakin qısa zaman kəsiyində bir sıra ölkənin hüquq sistemində özünü sübut edib. Mübahisənin həlli, hər iki tərəfin ortaq marağının təmin edilməsi və tərəflərin özlərinin könüllü qərara verməsi mediasiyanı insanlar üçün cəlbedici edir.

Azərbaycanda mediasiya

Azərbaycanda mediasiya prosesinin aktiv və praktiki tətbiqinə 1 iyul 2021-ci il tarixdən başlanılıb. Qanun tələbinə görə, kommersiya mübahisələri, habelə əmək və ailə münasibətlərində məhkəmədən qabaq mediasiyada iştirak məcburidir.

İtaliya, Avstraliya, Türkiyə və daha bir çox ölkədə də məhkəmədən qabaq məcburi mediasiya nəzərdə tutulur.

Lakin burda çox lazımlı bir məqam var. Söhbət mediasiya prosesində iştirakın məcburi olmasından gedir. Proses daxilində tərəflər özü könüllü olaraq, öz iradələri ilə mübahisəni müzakirə edib, mübahisəni həll edir. Mediasiya şəxslərin məhkəməyə müraciət etmək hüququnu məhdudlaşdırmır. Bu qərara mediasiya prosesini aparan şəxs, yəni mediator heç bir müdaxilə etmir.

Ölkəmizdə də mediasiya anlayışı tamamilə ictimai rəydə özünə yer tutana, cəmiyyət mübahisələrin alternativ həll yollarını tamamilə mənimsəyənədək icbari mediasiya anlayışının qalması labüddür.

Mediasiya prosesi necə həyata keçirilir?

Qanunvericiliyimizə görə, mediasiya - mediatorun (mediatorların) vasitəçiliyi ilə tərəflər arasında yaranmış mübahisənin qarşılıqlı razılıq əsasında həlli bağlı prosesidir.

Yəni, mediasiya - müstəqil, tərəfsiz, qərəzsiz üçüncü şəxsin (mediatorun), aralarında anlaşılmazlıq olan tərəfləri bir araya gətirib, onların özlərinin könüllü ortaq məxrəcə gəlmələri üçün konfidensial ünsiyyət qurmasına yardımçı olan prosesdir. Proses mübahisənin xüsusiyyətlərinə görə ortaq həll yolları təklif edir.

Mediasiya könüllülük prinsipinə uyğun həyata keçirilir, yəni qərarı mediator deyil, birbaşa tərəflər özləri verir.

Niyə məhkəmədən öncə mediasiya?

Mediasiyanın mübahisələrin həll olunduğu məhkəmə, arbitraj və s. müstəvilərdən fərqi mühümdür.

Belə ki, istənilən məhkəmə mübahisəsi illərlə uzana bilir. Bu isə tərəflər üçün zaman itkisi ilə yanaşı, həm də maddi baxımdan əlavə xərclərə səbəb olur.

İkincisi, məhkəmənin qərarı qətidir, eyni zamanda qəbul edilən qərara subyektiv yanaşmanın necə olmağından asılı olmayaraq tərəflər onu icra edir. Mediasiya prosesi isə könüllüdür və tərəflərin hər ikisinin marağını təmin edən həll yolunu mediatorun vasitəçiliyi ilə onlar özləri tapırlar. Yekun qərar mediatorun deyil, hər iki tərəfin ortaq fikrini ifadə edir. Üstəlik, bu proses çox qısa zaman kəsiyində baş verir. Bu isə tərəfləri əlavə psixoloji gərginlikdən, məhkəmələr zamanı kommunikasiyanı tamamilə sıfıra endirən, bəzən ciddi fəsadlarla nəticələnən tarıma çəkilmiş münasibətlərdən sığortalayır.

Çünki 3-5 illik məhkəmə çəkişməsi nəzərdə tutan proses 1-2 gün, bəzən isə bir seansda həll olunur. Məhkəmə qərarı ilə tərəflər, iddiası təmin edilən və ya təmin edilməyən, kobud desək, udan və uduzana bölünür. Mediasiyada isə uduzan olmur, çünki qərar mediatorun yox, tərəflərin könüllü, müstəqil iradəsi əsasında, hər ikisinin maraqları nəzərə alınaraq özləri tərəfindən verilir.

Üçüncüsü, mediasiyada həll yollarını tapmayan tərəflərin yenidən məhkəməyə müraciət etmək hüququ var. Əgər tərəflər arasında barışıq əldə edilməzsə, mediasiyada olan çıxışlar, fikirlər, etiraflar heç bir halda məhkəmədə sübut növü kimi qiymətləndirilmir, mediator işin xüsusiyyətləri ilə bağlı dindirilmir və işin halları ilə bağlı mediasiya otağında olan müzakirələr orada da qalır. Mediator tərəfin arzulamadığı fikri qarşı tərəfə çatdırmır. Tərəfin mediatora dediyi fikirdən onun əleyhinə istifadə edilə bilməz.

Mediasiyanın məhkəmə sisteminə müsbət təsiri

Mübahisələrin alternativ həll yolları dünyada artan xətt üzrə inkişaf edir. Mübahisələrin məhkəmədən kənar həlli məhkəmədə də iş yükünü azaldır. Bu isə məhkəmədə baxılması zəruri olan işlərə daha peşəkar yanaşmağa və daha yaxşı araşdırmağa şərait yaradır. Mediasiya heç bir halda məhkəmədə ədalət mühakiməsi ilə rəqabətdə deyil, mediasiyanın inkişafı məhkəmənin və ya arbitrajın olmamasını arzulamır.

Mediasiya xalqımızın ənənəsinə yad olmayan institutdur

Hüquq sistemində qəbul edilən yeni davranış və qaydalar xalqların uzun illərdən gələn ənənələrinə, yaşam biçiminə eyni zamanda yanaşmalarına zidd olmamalıdır. Tamamilə Qərb təfəkkürü və həyat tərzinə malik hər hansı uyğulamanın ölkəmizdə tətbiqi uğur qazana bilməz. Mediasiya praktik və nəzəri olaraq Qərb düşüncə daşıyıcılarının məhsulu olsa belə, oxşar, bənzər həll yolları bizim ənənəmizə xas olub.

Tarixən, elə indi də daha çox el arasında mübahisələrin həlli üçün kəndin, el-obanın ağıllı, aqil, təmkinli adamlarına müraciət etmək praktikası var. Bu barədə şifahi xalq ədəbiyyatında da, yazılı ədəbiyyatımızda da xeyli örnək mövcuddur.

El-obada mübahisələrin həlli, dalaşanları barışdırmaq üçün tərəfsizliyinə, vicdanına və ədalətinə çoxluğun əmin olduğu şəxslərə müraciət olunur. İndi də ierarxik qaydaların hökm sürdüyü ailə və nəsillərdə ailə, əmlak mübahisələri çox halda bu cür həll olunur.

Təbii ki, bunlar günümüzdəki mediatorla eyni funksiyanı yerinə yetirmir, klassik mənada mediator anlayışına aid deyil. Lakin barışdırıcılıq, mübahisələrin alternativ həlli üçün müstəqil üçüncü şəxsə müraciət etmək ənənəsi bizim topluma yad deyil.